(Musabaev dórekiligi jalǵasýda)

Keshe parlament otyrysynda baıandama jasaǵan QR Investısıalar jáne damý mınıstrligi Aeroǵarysh komıtetiniń tóraǵasy Talǵat Musabaevty májilis depýtattary synnyń astyna aldy.

Sońǵy on jylda Qazaqstan ǵarysh salasyn damytýǵa 1,5 mıllıard dollar salym salǵan. Alaıda Qazǵaryshtyqtar tarapynan istiń nátıjesi men quıylǵan mıllıard qarjynyń qaıtarymy bolmaı shyqty. Al buǵan narazy bolǵan májilistegiler Musabaev basqaryp otyrǵan komıtetti aýyr-aýyr synnyń astyna alǵan.

Sonymen másele qalaı boldy? "Qamshy" portaly Qazaqstan jáne Reseıdiń halyq batyry Talǵat Musabaev pen onyń basqaryp otyrǵan komıtetiniń atqarǵan jumystaryna taldaý jasap kórdi.

Resmı derek kózderinde belgili bolǵandaı sońǵy on jyldyń ishinde búdjetten ǵarysh salasyn órkendetýge 1,5 mıllıard dollar qarjy bólingenimen, ázirge agenttik pen komıtet tarapynan naqty bir nátıjeler baıqalmaıdy. Al komıtet basshysy Talǵat  Musabaev bolsa, mundaı derekterge qymsynbaıtyn kórinedi. Árıne, usaq ta bolsa atqarylyp jatqan jumystar joq  emes. Mysaly, Musabaevtyń aıtýynsha, byltyrǵy  jyly Qazaqstan jerdi qashyqtyqtan zondtaıtyn  (shatyrlaıtyn) eki birdeı jer serigin ushyrǵan.  (Aıtpaqshy, onyń ózi fransýzdardan satyp alynǵan) Birinshisi, joǵary sapaly QazEO-Sat 1 jáne orta deńgeıdegi QazEO-Sat-2.  Dese de, bul jer serikteriniń ekeýin de ózimizdiń menshigimizge ótkize almaı otyr ekenbiz. Ol úshin qosymsha qun salyǵy tólenýi tıis. Al qazir qarjy máselesi sheshilmeı tur. Demek, ushyrylǵan jer serikterinen Qazaqstanǵa kelip-ketetin paıda joq dep topshylaýymyzǵa ábden bolatyn sekildi. Oǵan qosa, buǵan deıin ushyrylǵan "Báıterek, "Ishım", "Qazsat-1" jobalary da tolyqtaı jabylyp qalǵan. Aıtpaqshy, 2008 jyly 26 qarashada dál osy 7 mıllıard 800 mıllıonǵa alynǵan "Qazsat-1" iz-tússiz joǵalyp ketken bolatyn. Ol da suraýsyz qalǵan edi.

Ne bolsa da, atqarylǵan is pen quıylǵan qarjynyń naqty nátıjesin kórsetpeı jatyp,  komıtet basshysy Qazaqstandaǵy ǵarysh salasyn jetildirý úshin taǵy 10 mıllıard dollar qajet ekendigin aıtqan.

Aıtpaqshy, Musabaevtyń sózine sensek, osydan 6 jyl buryn Qazaqstan men Fransıa ǵarysh salasynda kelisimge qol qoıǵan. Aqyrynda Qazaqǵarysh jerdi qashyqtyqtan shatyrlaıtyn jańa júıe jasap shyǵarǵan. Komıtet basshysynyń aıtýynsha, bundaı júıeniń TMD elderinde balamasy joq. Tipti, ǵarysh salasy jaqsy damyǵan degen reseılikterdiń ózderi bundaı júıeni áli jasap úlgermegen. Qazirdiń ózinde, sol reseılikter ǵaryshtan túsiriletin sýretterdi bizden satyp alýǵa nıetti eken-mys. Osynyń bárin tizbektegen Musabaev fransýzdardan satyp alynǵan spýtnıkterdiń teńdessizdigin jetkizip baqty. Álde, jumsalǵan qarjynyń esebin toltyrý úshin maqtaýyn asyrýǵa týra keldi me?..

Áıteýir parlamentten máz bolyp shyqqan Musabaev myrza, ádettegideı jýrnalıserge qyr kórsetti(pýblıkaǵa oınaý).Ol bul áreketi arqyly jýrnalıserdi kúlki etti me, álde ózin kúlkige qaldyrǵysy keldi me? Belgisiz... "aa-aa ee-ee, rahmet rahmet, kóp rahmet, ýra ýra, meni kútip jatyr" dedi de syrtqy shyǵyp ketken. Bul ataqty ǵaryshkerdiń abyroıy men azamattyǵyna syn boldy. Jalpy Musabaevtyń mundaı áreketterine jýrnalıser de, halyq ta, tipti Musabaevtyń ózi de úırenip qalǵandaı. Tipti, ol parlament depýtattaryna "BAQ degen jaqsy ǵoı, biraq olar jıi asyra siltep jiberedi" dep shaǵymdanǵan. Al ózi bolsa, reti kelse, jýrnalısermen janjal shyǵarýdy ádetken aınaldyryp alǵandaı. Esterińizde bolsa, Musabaev birneshe márte jýrnalıstermen eregesip, sózge kelip qalǵan. Tipti, "Qaıda turý kerektigin sen be maǵan úıretetin" dep jýrnalıs jigitke qol jumsaǵany áleýmettik jeliler men otandyq BAQ-ta qyzý talqyǵa túsken. . Endi myna áreketi tipti ersi kórindi. Iá, bildeı bir komıtetti basqaryp otyrǵan laýazymdy adamnan máseleniń aq-qarasyn tikeleı bilý jón-aq. Alaıda, otyrys sońyna deıin telmire kútken jýrnalıserge Musabaev myrza burylyp ta qaramaǵan.

Shyndyǵynda, komıtet basshysynyń  basy daýdan arylmaı kelýine basqa-basqa emes, óziniń málimdemeleri sebep bolyp keledi. Mysaly, ol reseılik "ızvestıa" basylymyna bergen suhbatynda "Biz Baıqońyrdan reseılikterdiń ketkenin múlde qalamaımyz. Baıqońyrdyń jumysyn turaqty atqaryp otyrý úshin Roskosmostyń kómegine júginemiz. Al eger Reseı Baıqońyrdan ketetin bolsa, Qazaqstan óz aldyna ǵarysh aılaǵyn ıgerip kete almaıdy" dep suhbat bergen. Ras, shyndyqqa tike qaraıtyn bolsaq, Qazǵaryshtyń qazirgi jaǵdaıy múshkil eneni kózi ashyq adamǵa aıdan anyq. Alaıda, mıllıard dollarlap qarjy quıyp otyrǵan aılyqty ıgerip ketý úshin Musabaev myrza bar kúshin salyp áreket jasaıtyn bolsa... basqasha bajaılaýymyzǵa bolar ma edi?..

On jylda 1,5 mıllıard dollardyń jumysynan nátejıe shyǵara almaý, taǵy kelip 10 mlrd. dollar suraý aqylǵa syıymsyz ári estigen qulaqqa túrpideı tıetini ras-aq. Onyń ústine Qazaqstanda Aeroǵarysh salasy salynǵan qarjyny aqtamaıtynyn Respýblıkalyq BAQ birneshe márte jazǵan bolatyn.

Aıtpaqshy, joǵarydaǵy Musabaev myrza maqtaǵan fransýzdyq spýtnıkterdi Fransıa bıligi álemdik masshtabtaǵy áskerı sharalarǵa paıdalanbaýdy eskertken. Demek, bizdiki dep júrgen spýtnıkterdi ne maqsatqa qoldaný, qoldanbaýdy da shet elden surap otyrýymyz kerek dep topshylaýymyzǵa ábden bolady.

 Nurgeldi Ábdiǵanıuly